Η ηθοποιός και σκηνοθέτρια Μαρία Μαγκανάρη, έχοντας αναλάβει τη διεύθυνση του Μικρού Εθνικού, έχει το δικό της όραμα για τον ρόλο του θεάτρου στην εκπαίδευση και στη διάπλαση των παιδιών και των εφήβων. Με βασικό άξονα την ένταξη του θεάτρου στην κοινότητα και την κοινωνία, πέρα από τις σημαντικές καλλιτεχνικές δράσεις, το Μικρό Εθνικό προσφέρει μια σειρά από δράσεις και προγράμματα ανοιχτά σε όλους. Παράλληλα, θεωρώντας η ίδια ότι η ζωντανή επαφή των παιδιών και των εφήβων με την καλλιτεχνική διαδικασία λειτουργεί ως αντιστάθμισμα στις αρνητικές επιπτώσεις του διαδικτύου, και γνωρίζοντας ως μητέρα και η ίδια πως τα «παιδιά τα ξέρουν όλα» επιμένει να στρέφει το ενδιαφέρον σε θέματα, που ίσως παλαιότερα θεωρούνταν δύσκολα, όπως τα γηρατειά, ή ο θάνατος, με κύριο γνώμονα πάντα την αισθητική και τις αξίες του ανθρωπισμού, και όχι την εύκολη διασκέδαση ή τη διδαχή.
Τι τομείς περιλαμβάνει το Μικρό Εθνικό;
Το Μικρό Εθνικό έχει εδώ και χρόνια πλούσια και πολύπλευρη δράση. Αποτελεί μια μεγάλη ομπρέλα κάτω από την οποία βρίσκονται οι παραστάσεις της παιδικής και της εφηβικής σκηνής, τα εργαστήρια για όλες τις ηλικίες, κοινωνικές και εκπαιδευτικές δράσεις. Είναι, στην πραγματικότητα, ένας τόπος συνάντησης και δημιουργίας για πάρα πολλούς ανθρώπους όλων των ηλικιών.
Αναλαμβάνοντας τη διεύθυνση του Μικρού Εθνικού, ποιο είναι το όραμά σου;
Την εποχή της πληθώρας πληροφορίας και της παντελούς έλλειψης εμβάθυνσης, θεώρησα κρίσιμο, αναλαμβάνοντας αυτή τη θέση να έχουμε ως οδηγό στις δράσεις μας τις έννοιες της σύνδεσης και της σύνθεσης, που και τις δύο τις θεωρώ κομβικές για την καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά και για τη ζωή.
Αξιοποιώντας την πολύτιμη εμπειρία της πλούσιας δράσης όλων αυτών των ετών, η επιθυμία μου είναι το Μικρό Εθνικό επιθυμεί να αποτελέσει τον ασφαλή τόπο όπου η κάθε δημιουργική περιοχή “ανοίγει” προς μια άλλη και συνδιαλέγεται μαζί της. Το κάθε πεδίο δράσης συνδέεται με το διπλανό του και η καλλιτεχνική χειρονομία αποκτά μεγαλύτερο βάθος μέσω της επικοινωνίας και της σύνθεσης.
Έτσι, για παράδειγμα, και οι τρεις φετινές μας παραστάσεις πλαισιώνονται από ανοιχτές συζητήσεις και εργαστήρια. Οι συμμετέχοντες σε αυτά δουλεύουν πάνω στις βασικές θεματικές των παραστάσεων και έρχονται σ’ επαφή με τη δημιουργική διαδικασία των προβών και με τους ίδιους τους δημιουργούς.
Αλλά και όλα τα εργαστήρια μας ανοίγουν ένα ζωντανό διάλογο μεταξύ τους, καθώς κάποια από αυτά επεξεργάζονται κοινές θεματικές.
Ποια εκπαιδευτικά προγράμματα περιλαμβάνονται στο πρόγραμμά σας;
Τα τακτικά εργαστήρια του Μικρού Εθνικού καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεατρικών τεχνικών και μεθόδων και συνομιλούν με όλες τις σύγχρονες τάσεις της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης: θεατρικό παιχνίδι και αυτοσχεδιασμός, θέατρο της επινόησης, αλλά και κλασικές μέθοδοι υποκριτικής, σωματικό θέατρο και τεχνικές συνόλου, αφηγηματικές τεχνικές και performance, μουσικό θέατρο και δημιουργική γραφή, κινηματογράφος, σκηνογραφία και πολλά ακόμα. Απευθύνονται δε στον καθένα και την καθεμία- από την ηλικία του ενός έτους και πάνω!
Η πλούσια δραστηριότητα του Μικρού Εθνικού, ωστόσο, ανατροφοδοτείται και πλαισιώνεται από την άμεση σύνδεσή του με την κοινωνία, με δράσεις που οξύνουν τα κοινωνικά αντανακλαστικάμέσω της συμπερίληψης, της αλληλεγγύης και της έμπρακτης συμπαράστασης σε ευπαθείς κοινωνικά ομάδες. Οι κοινωνικές δράσεις προσφέρονται δωρεάν στην κοινότητα και συντονίζονται από το Μικρό Εθνικό.
Επισκεπτήριο
Επαναφέρεται το «Επισκεπτήριο», μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε πριν χρόνια στο Εθνικό ο σκηνοθέτης Ηλίας Κουνέλας και που τη συντονίζει και φέτος.
Εργαστήρι Προσωπικής Ανάπτυξης Κρατουμένων (ΕΠΑΚ) σε Σωφρονιστικά Ιδρύματα
Συνεχίζεται το Εργαστήρι Προσωπικής Ανάπτυξης Κρατουμένων (ΕΠΑΚ) σε Σωφρονιστικά Ιδρύματα.
Πρόγραμμα εργαστηρίων με άτομα από δομές απεξάρτησης (18 Άνω, ΚΕΘΕΑ)
Συνεχίζεται για τρίτη χρονιά το 5μηνο πρόγραμμα εργαστηρίων με άτομα από δομές απεξάρτησης (18 Άνω, ΚΕΘΕΑ) που βρίσκονται στο στάδιο της επανένταξης.
Πολιτιστική Συνταγογράφηση
Συνεχίζουμε με το B’ τρίμηνο της A’ πιλοτικής φάσης της Πολιτιστικής Συνταγογράφησης,ενός καινοτόμου προγράμματος του Υπουργείου Πολιτισμού με τίτλο «Εθνικό Θέατρο: Θέατρο και Θεραπεία», στο πλαίσιο του προγράμματος Next Generation EU, που υλοποιείται με τη χρηματοδότηση του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0».
Ποιος είναι για σένα προσωπικά ο εκπαιδευτικός στόχος του Μικρού Εθνικού; Να λειτουργήσει συμπληρωματικά με την εκπαίδευση ή σαν μια έξτρα δραστηριότητα; Σε τι μπορεί να βοηθήσει η καλλιτεχνική εκπαίδευση ένα παιδί, αλλά και την κοινωνία εν γένει;
Μικροί και μεγάλοι δεχόμαστε καταιγισμό από πληροφορίες και ερεθίσματα κάθε είδους, όμως τι από όλα αυτά μένει; Πολύ συχνά τα πράγματα γίνονται για να γίνουν, επιφανειακά. Υπάρχει γύρω μας πολύ από αυτό το θέατρο που μοιάζει με τέχνη, αλλά δεν είναι. Καταναλώνουμε θεάματα και εμπειρίες, αποσυνδεδεμένοι από τα συναισθήματά μας και από τους άλλους και συχνά σ’ αυτό ωθούμε και τα παιδιά μας. Ωστόσο, η εμβάθυνση προϋποθέτει τη σύνδεση, προϋποθέτει το να διακινείται στ’ αλήθεια κάτι και βέβαια προϋποθέτει το να διαθέτουμε τα εργαλεία που μας βοηθούν να συνθέσουμε. Ένας μεγάλος πολιτιστικός οργανισμός, όπως το Εθνικό Θέατρο (και το Μικρό Εθνικό που αποτελεί ένα από τα πιο ζωντανά κομμάτια του), έχει εξ ορισμού μια τέτοια “εκπαιδευτική” υποχρέωση απέναντι στο κοινό του. Ειδικά στην εποχή μας, που οι αλλαγές είναι ραγδαίες σε κάθε επίπεδο (από το τέλος της πολιτικής όπως την ξέραμε, μέχρι την κλιματική κρίση), και όλα σαρώνονται από την ευκολία και την έννοια του κέρδους, η υπεράσπιση της αισθητικής, καθώς και των αξιών του ανθρωπισμού αποτελεί πράξη επαναστατική και χρέος απέναντι στη νέα γενιά. Αυτά μαζί με το πραγματικό άνοιγμα στην κοινωνία καθορίζουν, κατά τη γνώμη μου, το στίγμα του κάθε οργανισμού.
Διανύοντας τη μισή χρονιά ως διευθύντρια, ποιες είναι οι παρατηρήσεις σου για το Μικρό Εθνικό και την ανταπόκριση του κοινού;
Όπως ανέφερα και παραπάνω, ένας βασικός μας στόχος είναι να ενισχύσουμε την έννοια της κοινότητας μέσα στο Μικρό Εθνικό. Το ρεπερτόριό μας σχεδιάστηκε με αυτή τη λογική – η κάθε παράσταση να μην είναι μια μοναχική πρόταση, αλλά κομμάτι μιας αλυσίδας δράσεων. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση έχουμε πολλά ακόμα να κάνουμε, ωστόσο η ανταπόκριση του κοινού, τόσο στις παραστάσεις και τα εργαστήρια που προτείναμε, όσο και στις ανοιχτές συζητήσεις που τις πλαισίωσαν ήταν πραγματικά συγκινητική. Αυτό μας δίνει δύναμη και χαρά!
Τι σχεδιάζετε στο Μικρό Εθνικό για την επόμενη σεζόν;
Βρισκόμαστε στη φάση του σχεδιασμού του προγραμματισμού για την επόμενη σεζόν, πάνω στο ίδιο πνεύμα, ωστόσο αυτός δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχεις να αντιμετωπίσεις από αυτή τη νέα σου θέση;
Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζω είναι το να καταφέρω να συνδυάζω τις απαιτήσεις που έχει μια τέτοια θέση με τη σκηνοθετική μου δραστηριότητα. Η εύρεση της ισορροπίας αυτής είναι δύσκολη, ωστόσο, προφανώς, η καλλιτεχνική μου ιδιότητα και δράση τροφοδοτεί και εμπνέει και το διοικητικό κομμάτι.
Και επειδή πλέον γίνεται πολύς λόγος για το ίντερνετ και τη σχέση των παιδιών με αυτό, ακόμα και την εξάρτησή τους από αυτό, πώς το θέατρο μπορεί να λειτουργήσει σε μια γενιά που έχει μάθει τόσο να ζει μέσα από το διαδίκτυο;
Παρακολουθώντας από κοντά τις αντιδράσεις των θεατών μας, παιδιών κι εφήβων που γέμιζαν καθημερινά το θέατρο, βεβαιώθηκα πως αυτό το ζωντανό κομμάτι της άμεσης επαφής του θεάτρου είναι αναντικατάστατο. Οφείλουμε να το διαφυλάσσουμε με κάθε κόστος. Και να προτείνουμε παραστάσεις που έχουν λόγο ύπαρξης, πέρα από την στιγμιαία διασκέδαση (που κι αυτή φυσικά είναι σημαντική).
Βασική μας μέριμνα το πώς, μέσα από ενδιαφέρουσες καλλιτεχνικές προτάσεις, ανοίγουμε έναν δρόμο στα παιδιά και στους εφήβους να διερευνήσουν κομβικά ερωτήματα, που τους αφορούν ως μέλη μιας κοινότητας: Υπάρχει συλλογική μνήμη και πόσο τη χρειαζόμαστε; Πόσο αυτονόητες είναι έννοιες, όπως η ελευθερία, η δημοκρατία, η δικαιοσύνη; (θεματική που επεξεργάστηκε η παράσταση «Τα Γενέθλια» της Ζωρζ Σαρή σε σκηνοθεσία Δημήτρη Αγαρτζίδη και Δέσποινας Αναστάσογλου).
Πώς συνδέονται η νεότητα και το γήρας; Μπορούν οι διαφορετικές γενιές να επικοινωνήσουν και, γιατί όχι, να πετάξουν; (όπως φαίνεται στην παράσταση «Ο Νιλς Χολγκερσον, η Λιλίκα και τα τέσσερα Πι» σε κείμενο και σκηνοθεσία Ηλία Κουνέλα).
Να σημειώσω πως η παράσταση της Εφηβικής Σκηνής που προτείναμε για φέτος («Μετά το πάρτι» της Μαρίας Ζαβάκου, σε σκηνοθεσία Γιολάντας Μαρκοπούλου) , με αφορμή ένα περιστατικό διαδικτυακού εκφοβισμού, επεξεργάζεται αυτό ακριβώς το θέμα: πώς συνδεόμαστε με τους άλλους στον ψηφιακό και πώς στο αληθινό κόσμο; Πώς αντιδρά η κοινότητα, όταν καταπατάται η ελευθερία ή η αξιοπρέπεια ενός μέσω της ανωνυμίας του διαδικτύου; Αυτά τα ζητήματα απασχολούν ιδιαίτερα εφήβους, παιδιά και γονείς, γι’ αυτό και οι σχετικές συζητήσεις που διοργανώσαμε είχαν μεγάλη ανταπόκριση.
Σε τι διαφέρει για εσένα μια παράσταση για παιδιά, για εφήβους και για ενήλικες ;
Παρακολουθώντας τα παιδιά και συζητώντας μαζί τους, όπως και με τον οκτάχρονο γιο μου, διαπιστώνω πως τα παιδιά “έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα». Ακόμα κι αυτά που δεν καταλαβαίνουν επακριβώς, τα αντιλαμβάνονται με άλλους τρόπους. Και κυρίως αυτά που προσπαθούμε να τους κρύψουμε. Θεωρώ πως είναι λάθος να “προστατεύουμε” τα παιδιά από ζητήματα που έτσι κι αλλιώς τα απασχολούν, ζητήματα “σκοτεινά” και στενάχωρα, όπως η αρρώστια, τα γηρατειά, ο θάνατος, η βία, η απώλεια. Φυσικά, η κάθε ηλικία προσεγγίζεται με διαφορετικούς τρόπους και το θεατρικό γεγονός που απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους οφείλει να είναι φροντισμένο με ευαισθησία, γνώση, μελέτη, αγάπη.
Προσωπικά, η επιθετικότητα στο θέατρο με απωθεί, ανεξάρτητα από την ηλικία στην οποία απευθύνεται το θέαμα. Με τον ίδιο τρόπο, ό,τι καθιστά τέχνη μια παράσταση που απευθύνεται σε ενήλικες, ισχύει και για τις παιδικές κι εφηβικές παραστάσεις: η ειλικρίνεια των δημιουργών, η δουλειά που καταβάλλεται, η φαντασία, η μετάφραση της πραγματικότητας με καλλιτεχνικούς όρους, η δημιουργία ενός πρωτότυπου σύμπαντος, η συνέπεια του καλλιτεχνικού βλέμματος, η αποφυγή του διδακτισμού. Θεωρώ πως τα παιδιά πρέπει να εκπαιδεύονται σε όλους αυτούς τους όρους, δηλαδή σε όρους αισθητικής και ηθικής, κι όχι μόνο να διασκεδάζουν στο θέατρο, ή μάλλον να διασκεδάζουν και με άλλους τρόπους. Και να μην έχουμε την αγωνία μόνο “να καταλάβουν”. Οφείλουμε να τους προτείνουμε διαφορετικές αφηγήσεις και όχι μόνο αυτές τις γραμμικές, που προτείνει η mainstream κουλτούρα της τηλεοπτικής αισθητικής. Τα παιδιά είναι όντα ποιητικά, η σκέψη τους είναι αναρχική. Όσο ανάγκη έχουν τα όρια, άλλο τόσο έχουν την ποίηση και το όνειρο.
Οι έφηβοι είναι προφανώς μια άλλη κατηγορία, ωστόσο κι εδώ, θεωρώ πως όσο σημαντικό είναι να καθρεφτίζονται οι προβληματισμοί, τα ενδιαφέροντα κι οι ανησυχίες της ηλικιακής τους φάσης στη σκηνή, άλλο τόσο σημαντική είναι η ευρύτερη τροφοδότησή τους με τις έννοιες που προανέφερα και με προβληματισμούς που αφορούν στο σύνολο της κοινωνίας.
