Μια μέρα στο Μουσείο Μπενάκη Παιχνιδιών είναι ένα δώρο για εσάς και τα αγαπημένα σας πρόσωπα. Σε έναν υπέροχο πύργο, που μοιάζει να ξεπήδησε από σελίδες παραμυθιού, τα ηλικιακά όρια καταργούνται και όλοι μαζί βιώνουμε μια αξέχαστη εμπειρία!
Η Νόρα Χατζοπούλου και η Μαίρη Βέργου, Υπεύθυνες του Μουσείου Μπενάκη Παιχνιδιών, μας μιλάνε για το μουσείο που καταφέρνει να ενώσει το παρελθόν με το παρόν με τον πιο μαγικό τρόπο!
Μιλήστε μας για τον σκοπό της δημιουργίας του Μουσείου Μπενάκη Παιχνιδιών. Τι περιλαμβάνουν οι συλλογές του;
Το Moυσείο Μπενάκη Παιχνιδιών δημιουργήθηκε με πυρήνα τη συλλογή της Μαρίας Αργυριάδη, η οποία συγκαταλέγεται στις δέκα καλύτερες της Ευρώπης, έχοντας ως στόχο την προβολή και παρουσίαση στο κοινό όλων των εκφράσεων και πτυχών του πλούσιου θέματος Παιδί και Παιχνίδι, ενώ παράλληλα αφηγείται με τρόπο ευρηματικό την καθημερινή ζωή των παιδιών κυρίως από τον 17ο αιώνα έως τις μέρες μας.
Η συλλογή αποτελείται από περίπου 20.000 αντικείμενα και περιλαμβάνει παιχνίδια, ρουχισμό και χρηστικά αντικείμενα της παιδικής ηλικίας, καθώς και έντυπο υλικό από την Ελλάδα και την ευρύτερη περιφέρεια του Ελληνισμού, την Ευρώπη, την Αμερική, την Αφρική και χώρες της Ανατολής, που χρονολογούνται από τον 17ο αι. έως το τέλος του 20ού αι.
Η ενότητα της ελληνικής συλλογής περιλαμβάνει βρεφικά και παιδικά αντικείμενα και παιχνίδια από τους αρχαίους, τους ρωμαϊκούς και τους βυζαντινούς χρόνους (ξεχωρίζουν ορισμένα δείγματα αρχαίων πήλινων και οστέινων παιχνιδιών όπως πλαγγόνες, αμαξάκια, αστράγαλοι, σείστρα και ζώα), χειροποίητα παραδοσιακά ελληνικά παιχνίδια και αντικείμενα του 18ου – 20ού αι., λαϊκά πανηγυριώτικα και αστικά εμπορικά του 20ού αι., ομαδικές παιδιές, επιτραπέζια παιχνίδια, καθώς και εθιμικά εποχιακά παιχνίδια. Ξεχωριστό σύνολο αποτελούν τα χειροποίητα παιχνίδια που έφτιαξαν τα μέλη των Κ.Α.Π.Η. (Κέντρα Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων), αναβιώσεις αυτών που έπαιζαν ως παιδιά. Τα παιχνίδια αυτά κατασκευάστηκαν με αφορμή μια Πανελλαδική έκθεση με τίτλο «Ξαναφτιάχνω τα παιχνίδια των παιδικών μου χρόνων», στην οποία είχαν λάβει μέρος μέλη των Κ.Α.Π.Η από τις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας.
Η ενότητα της ευρωπαϊκής συλλογής αποτελείται από κούκλες και παιχνίδια, αστικά και λαϊκά, της περιόδου από τον 17ο έως τον 20ό αι., τα οποία προέρχονται κυρίως από την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, καθώς και από ευρωπαϊκές κούκλες του 19ου και 20ού αι. με φορεσιές από διάφορες περιοχές της Ελλάδας.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ενότητα της συλλογής που αποτελείται από κυρίως χειροποίητα, παραδοσιακά παιχνίδια και αντικείμενα που προέρχονται από περιοχές της ευρύτερης Ανατολής, της Αφρικής και της Νοτίου και Βορείου Αμερικής.
Πλούσιο είναι το έντυπο υλικό που περιλαμβάνει αρχειακό υλικό, κάρτες και φωτογραφίες σχετικά με το παιδί και το παιχνίδι αλλά και πληροφορίες για τους κατασκευαστές παιχνιδιών και τους καταστηματάρχες του 19ου και 20ού αιώνα. Το έντυπο υλικό συμπληρώνεται με πιστοποιητικά γέννησης, βάπτισης, γάμου, σχολικά ενδεικτικά, ακόμα και προικοσύμφωνα και σχολικά τετράδια. Τέλος, τη συλλογή πλαισιώνουν πάνω από 6.000 βιβλία παιδικής λογοτεχνίας, ιστορικά, σχετικά με τη μελέτη των παιχνιδιών, περιοδικά και παιδικές εφημερίδες.
Για σχεδόν 20 χρόνια η Μαρία Αργυριάδη συνέχισε να συλλέγει όχι μόνο παιχνίδια άλλα ό,τι αφορούσε το παιδί από τη στιγμή της γέννησής του. Παράλληλα με τη συλλογή παιχνιδιών, εξίσου σημαντική είναι η έρευνά της για τους Έλληνες κατασκευαστές παιχνιδιών από τις αρχές του 20ού αιώνα.
Η Μαρία Αργυριάδη γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε γλυπτική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Θα μπορούσαμε να της αποδώσουμε πολλούς τίτλους όπως συγγραφέας, ερευνήτρια, συλλέκτρια, αλλά νομίζω ότι ο πιο σωστός είναι αυτός που της έδωσε ο αγαπημένος της Χρήστος Μπουλώτης «Πρωθιέρεια των παιχνιδιών». Άρχισε να συλλέγει κούκλες και παιχνίδια από το 1970 με τη βοήθεια του συζύγου της Απόστολου Αργυριάδη, γνωστού παλαιοπώλη και εκτιμητή έργων τέχνης, και όπως χαρακτηριστικά συνήθιζε να αναφέρει η ίδια: Σημαντική στιγμή ήταν για μένα, όταν γύρω στο 1970, ξημερώματα Σαββάτου προς Κυριακή στις 3 η ώρα με το λιγοστό φως του φεγγαριού και έναν φακό πρωτοείδα μια μικρή αρκούδα. Την αγόρασα από τον γυρολόγο και την πήρα στα χέρια μου. Ήταν μια μικρή, κίτρινη αρκούδα μαδημένη, ταλαιπωρημένη, κομμένη με ψαλίδι σε μία μεριά απ’ όπου ξεπεταγόταν το άχυρο. Το ένα της πόδι κρεμόταν έτοιμο να κοπεί και της έλειπε το ένα μάτι. Καθώς την κοιτούσα θυμήθηκα τη δική μου αρκούδα και αναρωτήθηκα πώς είναι δυνατόν κάποιοι να τις πετάνε κάποια στιγμή αφρόντιστες στα σκουπίδια. Την κράτησα και από τότε ξεκίνησα να μαζεύω παλιά παιχνίδια…
Το αρκουδάκι αυτό, που θα το συναντήσουμε στην περιήγησή μας στον χώρο των περιοδικών εκθέσεων του μουσείου, στην προθήκη της Μαρίας Αργυριάδη, αποτέλεσε την έμπνευση για το βιβλίο της Ελένης Γερουλάνου «Ένας Αρκούδος μια φορά..» όπου και αφηγείται μέσω της καταπληκτικής εικονογράφησης της Ίριδας Σαμαρτζή το ταξίδι του αρκούδου, αλλά και της Μαρίας, μέχρι να βρει το παντοτινό του σπίτι, τον Πύργο των παιχνιδιών.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Μαρία Αργυριάδη, αποφασίζει να δωρίσει τη συλλογή αλλά και τον εαυτό της, όπως συνήθιζε να λέει, στο Μουσείο Μπενάκη έπειτα από προτροπή του Άγγελου Δεληβορριά, ο οποίος είχε οραματιστεί από τότε τη δημιουργία ενός μουσείου παιχνιδιών. Με Υπεύθυνη την ίδια, δημιουργείται το Τμήμα Παιχνιδιών και Παιδικής Ηλικίας του Μουσείου Μπενάκη και συνεχίζεται το ταξίδι με εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, έρευνα, συμμετοχή σε συνέδρια, καταγραφή και εμπλουτισμό της συλλογής.
Στις 22 Οκτωβρίου του 2017, το Μουσείο Μπενάκη Παιχνιδιών ανοίγει τις πόρτες του στο κοινό αποκαλύπτοντας έναν κόσμο βγαλμένο από τα παραμύθια και από τις παιδικές αναμνήσεις όλων μας.
Ο μαγικός και αποκαλυπτικός κόσμος των παιχνιδιών, διαμορφώνει πολιτιστικό τοπίο και αποτελεί δυναμικό κέντρο πολιτισμού. Η σημασία της ποικιλομορφίας των εκθεμάτων ανιχνεύεται στο επίπεδο της συλλογής, ώστε να μην καθίσταται στατική, αλλά να ευνοούνται η εξέλιξη και η πολυφωνία ως κανόνες για τη έκθεση των αντικειμένων. Με τη συλλογή του το Μουσείο Μπενάκη αποδεικνύει ότι είναι ζωντανός οργανισμός ενδυναμώνοντας τον κοινωνικό του ρόλο, ώστε να συμβάλλει στη διαχείριση και διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ο ρόλος του παιχνιδιού είναι πολύπλευρος όσο ταπεινό ή ευτελές κι αν είναι αυτό, ακονίζοντας φαντασία και συναισθήματα. Τα παιχνίδια είναι το μέσο διαδικασίας κοινωνικοποίησης των νεότερων μελών μιας κοινότητας, είναι ένας φορέας διαπαιδαγώγησης με ιδιαίτερη δομή.
Στις 18 Μαΐου 2024, εγκαινιάστηκε ένας νέος εκθεσιακός χώρος στο μουσείο παιχνιδιών, με αφορμή τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων. Στον έναν από τους δύο πύργους του α’ ορόφου, που ξεχωρίζει για τον ζωγραφικό διάκοσμο στο εσωτερικό του, παρουσιάζονται για πρώτη φορά στους επισκέπτες τέσσερα κουκλόσπιτα. Το κουκλόσπιτο του 1885 από το Βέλγιο, με περίοπτο κέλυφος και για αυτόν τον λόγο τοποθετείται στο κέντρο του πύργου, πλαισιωμένο από ένα αγγλικό κουκλόσπιτο των αρχών του 20ού αιώνα, ένα πλατυμέτωπο κουκλόσπιτο από την Ελβετία της δεκαετίας του 1920, όταν η Art Deco συνάντησε το Bauhaus και ένα αγγλικό κουκλόσπιτο της δεκαετίας του 1940 με επιρροές από τον μοντερνισμό του Μεσοπολέμου. Τα κουκλόσπιτα, πέρα από τις ταπετσαρίες και τα έπιπλα εποχής, εμπλουτίστηκαν με έπιπλα και κούκλες από τη συλλογή του Μουσείου Μπενάκη Παιχνιδιών.
Την ίδια μέρα εορτασμού των Μουσείων άνοιξε στον αύλειο χώρο του μουσείου, με σεβασμό στον μνημειακό χαρακτήρα του διατηρητέου κτηρίου, μία καλαίσθητη καντίνα σε ένα όχημα-βαν το οποίο μοιάζει με μικρό σχολικό λεωφορείο σε αντιστοιχία με τις εκπαιδευτικές ομάδες των τάξεων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που επισκέπτονται το Μουσείο Μπενάκη Παιχνιδιών αλλά και με όλους τους επισκέπτες, καθώς εναρμονίζεται με τη νοσταλγία που αποπνέει η συλλογή. Σε ανάπαυλα κάτω από τις μουριές σε τραπεζάκια καφενείου, οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν καφέ, χυμούς και παραδοσιακή χειροποίητη λεμονάδα, snack, λιχουδιές και παγωτά, όλα με τη φροντίδα του Δειπνοσοφιστηρίου.
Ο χώρος της αυλής όπως και η βεράντα του α΄ορόφου με θέα στη μαρίνα του Φλοίσβου και στο ειδυλλιακό ηλιοβασίλεμα, διατίθενται για εκδηλώσεις, γεύματα και παιδικά πάρτι κατόπιν συνεννόησης με το Τμήμα Εκδηλώσεων του Μουσείου Μπενάκη.
Στον ισόγειο χώρο του Μουσείου λειτουργεί πωλητήριο με παιχνίδια, αυθεντικά αντίγραφα των εκθεσιακών αντικειμένων, βιβλία και άλλα αντικείμενα ποικίλων θεμάτων σχετικών με την παιδική ηλικία δημιουργώντας ένα ευρύ φάσμα επιλογών για ενθύμιο ή για προσφορά κάποιου δώρου. Την περίοδο των Χριστουγέννων το πωλητήριο φοράει και αυτό τα γιορτινά του με προτάσεις χριστουγεννιάτικης διακόσμησης οι οποίες αντανακλούν τον κόσμο της παιδικής αθωότητας και ομορφιάς στο πνεύμα των γιορτών.
Το Μουσείο Παιχνιδιών στεγάζεται σε έναν ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής πύργο που μοιάζει να ξεπήδησε από σελίδες παραμυθιού. Ποια είναι η ιστορία του και πώς επιλέχθηκε για να στεγάσει το Μουσείο;
Πραγματικά δεν θα μπορούσε να βρεθεί καλύτερος χώρος να στεγάσει αυτή τη συλλογή από τον Πύργο του Μουσείου Παιχνιδιών που παραπέμπει από μόνος του σε παραμύθι. Ο πύργος χτίστηκε μεταξύ 1897-1900, από άγνωστο αρχιτέκτονα δυστυχώς, με πρώτο ιδιοκτήτη τον Σπύρο Δεσπόζιτο, επιχειρηματία μεταλλείων, που αγόρασε το παραθαλάσσιο οικόπεδο και κατασκεύασε μια έπαυλη στην οποία κατοίκησε μόνο μέχρι το 1906. Είναι αρχιτεκτόνημα εκλεκτικιστικού ρυθμού, με ανάμικτες επιρροές από διάφορα αρχιτεκτονικά ρεύματα κυρίως της δυτικής και βόρειας Ευρώπης (γοτθικό, ρωμανικό, μπαρόκ κ.λπ.) και μιμείται οχυρωμένο ανάκτορο σε μικρή κλίμακα.
Από το 1906 έως το 1923 το κτίριο νοικιάστηκε από τον μεγαλογιατρό Γ. Μηλιαρέση και χρησιμοποιήθηκε ως υδροθεραπευτήριο και ιδιωτική κλινική που απευθυνόταν σε μέλη της υψηλής αστικής κοινωνίας της εποχής.
Μετά τον θάνατο του Δεσπόζιτου και της γυναίκας του, ο υδραίος εφοπλιστής και ευεργέτης Αθανάσιος Κουλούρας αγόρασε σταδιακά μέχρι το 1918 όλα τα μερίδια του κτιρίου από τους κληρονόμους τους. Ο Κουλούρας μεταξύ 1919 και 1923 έκανε διαφοροποιήσεις στο κτίριο για να το ανακαινίσει και να το μετατρέψει σε κατοικία, με κυριότερη την προσθήκη δύο ακόμα δωματίων, εκατέρωθεν του κεντρικού, στο ανατολικό τμήμα του ορόφου.
Ο Κουλούρας εγκαταστάθηκε στην έπαυλη το 1923 μαζί με την άρρωστη γυναίκα του Ελένη και τη Βέρα Καλογερά, μια γυναίκα καλής αλλά πτωχευμένης οικογένειας (το γένος Σκυλίτζη), η οποία είχε αναλάβει τη φροντίδα της. Η Ελένη πέθανε το 1929, και έναν χρόνο μετά ο Κουλούρας παντρεύτηκε τη Βέρα.
Η Βέρα κατοίκησε εκεί μέχρι τον θάνατό της (1979) αλλά ήδη από το 1976, ακολουθώντας τις επιθυμίες του συζύγου της, είχε δωρίσει την έπαυλη στο Μουσείο Μπενάκη με σκοπό να μετατραπεί σε μουσείο μετά τον θάνατό της.
Πιθανότατα ο Άγγελος Δεληβορριάς, όταν πρότεινε στη Μαρία Αργυριάδη να δωρίσει τη συλλογή της στο μουσείο, να είχε οραματιστεί τον Πύργο των Παιχνιδιών!
Υπάρχουν εκπλήξεις που περιμένουν τους μικρούς και μεγάλους επισκέπτες του μουσείου;
Πιστεύουμε ότι όλο το μουσείο είναι μια έκπληξη! Ελάχιστοι φαντάζονται πριν διαβούν τις πόρτες του τον μαγικό κόσμο που βρίσκεται μέσα σε αυτό. Είναι κάτι που το ακούμε πολλές φορές. Παρόλα αυτά, επειδή θεωρούμε ότι η διάδραση είναι απαραίτητη, συνδέσαμε το παρελθόν με το παρόν, δημιουργώντας μία διαδραστική εφαρμογή σε οθόνη αφής μεγάλων διαστάσεων. Στο τραπέζι αυτό πολλαπλής αφής, ομάδες επισκεπτών έχουν τη δυνατότητα να συνεργαστούν και να παίξουν επιτραπέζια παιχνίδια, τα οποία, εάν σηκώσουν το βλέμμα τους μπορούν να τα δουν εκτεθειμένα στις γύρω προθήκες. Έχοντας αυτό ως παράδειγμα και βλέποντας τη θετική ανταπόκριση των επισκεπτών, προσθέσαμε άλλα τρία αντίγραφα επιτραπέζιων παιχνιδιών της συλλογής, στον κήπο του μουσείου για τους μικρούς και μεγάλους επισκέπτες μας.
Τα Χριστούγεννα είναι μια γιορτή γεμάτη μαγεία. Στο Μουσείο φιλοξενούνται χριστουγεννιάτικα παιχνίδια; Θα πραγματοποιηθούν γιορτινά events;
Μία από τις πιο αγαπημένες και χαρούμενες εποχές για όλους μας. Εννοείται ότι στις προθήκες υπάρχουν χριστουγεννιάτικα παιχνίδια. Πέρα όμως από αυτά, το μουσείο κάθε Δεκέμβριο φοράει τα γιορτινά του με αίσθηση νοσταλγίας και ρομαντισμού από το παρελθόν. Είναι πλέον παράδοση να στολίζουμε το χριστουγεννιάτικο δέντρο μας με παλιά παιχνίδια που περιμένουν τη συγκεκριμένη εποχή να βγουν από τα κουτιά τους.
Κάθε χρόνο, σε συνεργασία με το Τμήμα Εκπαίδευσης του Μουσείου Μπενάκη, διοργανώνεται κάποια ξεχωριστή εκδήλωση στο πνεύμα της εορταστικής περιόδου.
Πληροφορίες σχετικά με οποιαδήποτε δράση υπάρχουν στην ιστοσελίδα του Μουσείου Μπενάκη.
Τι εντυπωσιάζει περισσότερο συνήθως τα παιδιά; Τι σας λένε μετά την επίσκεψή τους και ποιες είναι οι πιο συχνές ερωτήσεις τους σχετικά με το ταξίδι στον κόσμο των παιχνιδιών; Υπάρχει κάτι που σας συγκίνησε πρόσφατα και θέλετε να το μοιραστείτε μαζί μας;
Σίγουρα ο μικρόκοσμος των κουκλόσπιτων εντυπωσιάζει κορίτσια και αγόρια όπως και τα τρένα, καθώς και τα αυτόματα που συνδυάζουν κίνηση και μουσική. Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι παρότι τα υλικά διαφέρουν όπως και ο τρόπος κατασκευής τους, τα σημερινά παιχνίδια έχουν πολλές ομοιότητες ως προς τις ιδέες των κατασκευαστών ή την τάση μίμησης των παιδιών με τον κόσμο των ενηλίκων, με τα παλαιότερα παιχνίδια. Αυτό είναι κάτι που εντοπίζουν τα παιδιά. Επίσης, μια συχνή τους ερώτηση είναι πού βρέθηκαν όλα αυτά τα παιχνίδια;
Ιδιαίτερα συγκινητικές είναι οι αντιδράσεις των ενηλίκων ή των μεγάλων παιδιών, αποδεικνύοντας ότι στο Μουσείο Μπενάκη Παιχνιδιών καταργούνται τα ηλικιακά όρια. Όταν βλέπουν στις προθήκες παιχνίδια που είχαν εκείνοι ως παιδιά, τις περισσότερες φορές αντιδρούν με ενθουσιασμό και αν συνοδεύουν τα παιδιά ή τα εγγόνια τους εκεί ακούμε τις πιο όμορφες ιστορίες ενώ προσπαθούν να μοιραστούν τις αναμνήσεις τους μαζί τους.
Δεν θα ξεχάσουμε ένα ηλικιωμένο ζευγάρι, που ενώ είχαν ήδη περιηγηθεί στο μουσείο για περισσότερο από μία ώρα, η γυναίκα προσπαθούσε να πείσει τον άντρα της ότι πρέπει να φύγουν, αλλά εκείνος με δυνατή και γεμάτη χαρά φωνή ήθελε να μοιραστεί μαζί μας τις παιδικές αναμνήσεις του!
Διαπιστώνουμε ότι αυτό που είναι κοινό σε όλες τις ηλικίες, την πρώτη φορά που επισκέπτονται το μουσείο, είναι ότι δεν το περίμεναν τόσο όμορφο και ενδιαφέρον και όχι μόνο για την ποικιλία και τον πλούτο των εκθεμάτων, αλλά και για τον συνδυασμό τους με το κτίριο. Είναι πραγματικά ένας Πύργος βγαλμένος από τα παραμύθια, ένας δυναμικός φορέας πολιτισμού και εκπαίδευσης, με τη δυνατότητα να καλλιεργεί και να αναπτύσσει την περιέργεια, τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη, παρέχοντας στο κοινό μια ολοκληρωμένη εμπειρία γνώσης και ψυχαγωγίας.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ
Λεωφόρος Ποσειδώνος 14 & Τρίτωνος 1, 175 61 Παλαιό Φάληρο
Ωράριο Λειτουργίας: Πέμπτη, Παρασκευή, Σαββάτο, Κυριακή: 10:00–18:00
Τιμή εισιτηρίου έκθεσης: € 9 | Τιμή μειωμένου εισιτηρίου: €7
Επικοινωνία: τηλ:+30 212 6875280, e: toy-museum@benaki.org
Εκπαιδευτικά προγράμματα: Δευτέρα-Πέμπτη, 10:00-14:00
τηλ: +302103671067-9, e: education@benaki.org
Η είσοδος του Μουσείου που βρίσκεται επί της οδού Τρίτωνος διευκολύνει την πρόσβαση σε άτοµα µε κινητικά προβλήµατα, αναπηρικά και παιδικά καροτσάκια.
Τμήμα Εκδηλώσεων Μουσείου Μπενάκη: τηλ: +30 210-3671026, e: tsombanoglou@benaki.org
Follow @TheBenakiMuseum on Instagram
